Okulistyka zwierząt – najczęstsze schorzenia oczu i sposoby leczenia

Problemy okulistyczne u zwierząt domowych rozwijają się szybko i potrafią bezobjawowo prowadzić do utraty wzroku. Najczęściej dotyczą powiek, rogówki, soczewki, spojówek i układu łzowego. Poniżej zebrano najważniejsze schorzenia, ich typowe objawy oraz stosowane sposoby diagnozowania i leczenia. Każdy z opisanych stanów wymaga oceny lekarza weterynarii. Wczesna konsultacja ogranicza ryzyko powikłań, w tym bólu i nieodwracalnego pogorszenia widzenia.

Przeczytaj również: Praktyki mindfulness jako narzędzie do poszerzania horyzontów

Najczęstsze objawy, których nie należy ignorować

Do sygnałów alarmowych należą: nadmierne łzawienie lub ropny wypływ, mrużenie i pocieranie oczu, zaczerwienienie spojówek, zmętnienie lub zmatowienie rogówki i soczewki, światłowstręt, powiększenie gałki ocznej, widoczne „trzecie oko”, a także potykanie się, brak pewności przy schodzeniu ze schodów czy niechęć do zabawy po zmroku. Każdy z tych objawów uzasadnia badanie okulistyczne, ponieważ może towarzyszyć chorobom o różnym podłożu – od zapalenia po jaskrę.

Przeczytaj również: Doradztwo w zakresie dbania o zdrowie naczyń krwionośnych

Wady powiek: entropium i ektropium – podłoże, objawy, leczenie

Entropium (zawinięcie brzegu powieki do wewnątrz) sprawia, że rzęsy i skóra drażnią rogówkę. Pojawia się łzawienie, ból, skurcz powiek i nadwrażliwość na światło. Długotrwałe drażnienie prowadzi do owrzodzeń rogówki. U wielu ras ma podłoże genetyczne i może ujawniać się wcześnie.

Przeczytaj również: Co należy wiedzieć o ochronie oczu przed szkodliwym światłem niebieskim?

Ektropium (wywinięcie brzegu powieki na zewnątrz) odsłania spojówkę, powodując suchość, przewlekłe zapalenia i nawracający wypływ. W obu wadach stosuje się leczenie chirurgiczne, którego celem jest przywrócenie prawidłowego przylegania powiek. Dodatkowo w razie wtórnych zakażeń zaleca się odpowiednio dobrane krople lub maści.

Zapalenie spojówek i zespół suchego oka

Zapalenie spojówek to stan zapalny błony śluzowej objawiający się zaczerwienieniem, obrzękiem i wydzieliną (surowiczą, śluzową lub ropną). Przyczyną bywa podrażnienie mechaniczne, alergie, ciała obce, infekcje bakteryjne lub wirusowe. Leczenie polega na usunięciu czynnika wywołującego i zastosowaniu miejscowych preparatów przeciwzapalnych i/lub przeciwbakteryjnych. W razie alergii konieczna jest kontrola środowiskowa i leki zmniejszające stan zapalny.

Zespół suchego oka (niedobór łez) prowadzi do lepko-śluzowej wydzieliny, sklejenia powiek, matowej rogówki i częstych zapaleń. Rozpoznanie stawia się m.in. na podstawie testu Schirmera. Terapia obejmuje stymulatory wydzielania łez, substytuty łez i leczenie stanów wtórnych. Nieleczony KCS sprzyja owrzodzeniom i przebarwieniom rogówki.

Wrzody rogówki – stan pilny

Wrzody rogówki to ubytki nabłonka powodujące ból, mrużenie, światłowstręt i łzawienie. Źródłem bywa uraz, ciało obce, wady powiek, kserooftalmia lub zakażenia. Diagnostyka obejmuje barwienie fluoresceiną, ocenę głębokości i obecności zakażenia. Leczenie dobiera się do rozległości ubytku: od intensywnej farmakoterapii przeciwbakteryjnej/przeciwbólowej i osłony filmem łzowym po zabiegi chirurgiczne (np. tarcia siatkowate, koniunktiwoplastyka, szycie rogówki) w owrzodzeniach głębokich. Zwierzęta z wrzodami wymagają ścisłej ochrony kołnierzem i kontroli gojenia.

„Cherry eye” – wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki

Wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki (tzw. cherry eye) objawia się różowoczerwoną masą w przyśrodkowym kącie oka, łzawieniem i podrażnieniem. Nieleczone może prowadzić do niedoboru łez i wtórnych zapaleń. Standardem jest chirurgiczne repozycjonowanie gruczołu, a nie jego usunięcie, aby zachować funkcję wydzielniczą. Stosuje się także miejscowe leczenie przeciwzapalne zalecone przez lekarza.

Zaćma i jaskra – choroby z wysokim ryzykiem utraty wzroku

Zaćma to zmętnienie soczewki oka, które objawia się białawym/refleksyjnym połyskiem w źrenicy i pogorszeniem widzenia. Może mieć charakter wrodzony, młodzieńczy, wtórny do cukrzycy lub starczy. W ocenie wykorzystuje się badanie w lampie szczelinowej i USG gałki ocznej (gdy dno oka jest niewidoczne). Postępowanie obejmuje obserwację stabilnych zmian lub kwalifikację do zabiegu usunięcia zmętniałej soczewki.

Jaskra wiąże się ze wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, który uszkadza nerw wzrokowy. Objawy to silny ból, powiększenie i twardość gałki, mętnienie rogówki, poszerzenie źrenicy oraz nagłe pogorszenie wzroku. Rozpoznanie stawia się na podstawie tonometrii i oceny kąta przesączania. Leczenie może obejmować leki obniżające ciśnienie oraz procedury chirurgiczne. Opóźnienie terapii zwiększa ryzyko nieodwracalnej ślepoty i, w skrajnych przypadkach, konieczności usunięcia gałki ocznej.

Dziedziczne choroby siatkówki – postępujący zanik siatkówki (PRA)

Postępujący zanik siatkówki to stopniowa degeneracja fotoreceptorów prowadząca do ślepoty nocnej, a następnie dziennej. Pierwszym sygnałem jest niepewność w ciemności, odbijające światło „złote” oczy na zdjęciach i rozszerzone źrenice. Rozpoznanie opiera się na badaniu dna oka, elektretinografii (ERG) oraz wywiadzie genetycznym. Nie ma terapii odwracającej proces; ważna jest adaptacja środowiska, bezpieczeństwo zwierzęcia i kontrola wtórnych powikłań.

Diagnostyka okulistyczna – jak wygląda badanie

Badanie obejmuje wywiad, ocenę symetrii i odruchów, barwienie fluoresceiną, test Schirmera, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, oftalmoskopię i, w razie potrzeby, USG gałki ocznej lub badania laboratoryjne. Daje to możliwość różnicowania między infekcją, zaburzeniem filmu łzowego, urazem, jaskrą czy chorobą soczewki.

Ryzyko powikłań i znaczenie szybkiej interwencji

Wrzody rogówki i jaskra mogą w krótkim czasie wywołać silny ból i nieodwracalne uszkodzenia. Przewlekłe zapalenia, niedomykalność powiek oraz niedobór łez sprzyjają włóknieniu i przebarwieniom rogówki. Wczesna diagnoza ogranicza ryzyko uszkodzeń nerwu wzrokowego, blizn rogówki i utraty widzenia. Dodatkowe choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, nadciśnienie) wymagają równoległej kontroli, ponieważ wpływają na oko.

Jak dbać o oczy psa i kota na co dzień

• Codziennie oceniaj przejrzystość oka, ilość wydzieliny i symetrię źrenic.
• Usuwaj wydzielinę jałowym gazikiem i roztworem soli fizjologicznej; nie używaj wacików, które pylą.
• Chroń oczy przed urazami: dopasowane szelki, unikanie zarośli, osłona podczas kąpieli szamponem.
• Nie wkraplaj ludzkich kropli „na własną rękę”; część leków jest przeciwwskazana u zwierząt.
• Regularnie kontroluj rasy predysponowane do wad powiek, jaskry i suchości oka.

Kiedy i gdzie szukać pomocy okulistycznej

W razie nagłego bólu, mrużenia, nagłej utraty widzenia, powiększenia gałki ocznej, urazu lub ciała obcego – zgłoś się pilnie na badanie. W sytuacjach mniej ostrych (nawracające zapalenia, przewlekła wydzielina, niepokojące zmętnienie) wskazana jest wizyta w poradni okulistycznej. Informacje o zakresie konsultacji znajdziesz tutaj: Okulistyka weterynaryjna w Gdańsku. Treści mają charakter edukacyjny i nie zastępują badania klinicznego.

Najczęstsze pytania opiekunów – krótkie odpowiedzi

• Czy każdy ropny wypływ to infekcja? Nie. Może towarzyszyć niedrożności dróg łzowych, alergii lub ciału obcemu.
• Czy białe „zachodzenie” w źrenicy to zawsze zaćma? Nie. Zmętnienia mogą dotyczyć także szklistki i rogówki; potrzebne jest badanie w lampie szczelinowej.
• Czy „trzecie oko” samo zniknie? Wypadnięcie gruczołu z reguły wymaga repozycji chirurgicznej.
• Czy jaskrę da się rozpoznać bez sprzętu? Nie. Niezbędny jest pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego i ocena kąta przesączania.